Con của bạn đã có thể nghe thấy rõ ràng từ khi sinh ra. Thậm chí bé còn có thể nghe được tiếng nói và tiếng ồn ngay từ khi còn nằm trong bụng mẹ. Trong giai đoạn phát triển, khả năng nghe của bé sẽ giúp bé thu thập một lượng lớn thông tin về thế giới xung quanh.

Khi nào thì trẻ có thể nghe được đúng cách?

Mặc dù đôi tai của bé phát triển tốt ngay khi mới sinh, nhưng có thể sẽ phải mất đến 6 tháng trẻ mới có thể nghe và hiểu được một loạt âm thanh khác nhau.

Có hai lý do cho việc này: Thứ nhất, khi sinh ra, tai của bé vẫn còn đầy dịch bên trong, có thể mất một thời gian để tai bé trở nên sạch sẽ và khô ráo hơn, dễ dàng cho việc nghe hơn; thứ hai là các bộ phận trong não bé liên quan đến thính giác vẫn đang phát triển và phải cần thời gian để hoàn thiện.

Tuy vậy nhưng em bé của bạn sẽ rất thích nghe giọng nói của bố mẹ ngay từ khi bé chào đời đấy!

Sự phát triển thính giác của bé

Trẻ sơ sinh

Từ khi sinh ra, em bé của bạn sẽ chú ý đến âm thanh, đặc biệt là những âm thanh có tông cao. Con cũng sẽ phản ứng lại với các âm thanh quen thuộc, chẳng hạn như giọng nói của bạn hoặc bài hát ru mà bạn chơi hoặc hát với bé thường xuyên. Và con có thể giật mình vì những âm thanh to, bất ngờ.

Trẻ 3 tháng tuổi

Ở tháng thứ 3 này, phần não liên quan đến khả năng nghe, ngôn ngữ và mùi của trẻ sẽ hoạt động tích cực hơn và tiếp thu được nhiều hơn. Phần não này của bé được gọi là thùy thái dương. Khi bé nghe giọng nói của bạn, bé có thể nhìn thẳng vào bạn và ê a để tỏ ra bé đang đáp lại lời bạn.

Bập bẹ và lắng nghe là việc khá khó khăn cho bé ở tháng thứ 3. Và nếu con nhìn theo hướng khác hoặc mất tập trung khi bạn nói chuyện hoặc đọc sách cho con nghe, thì đó chỉ đơn giản là con đang không nghe bạn nói gì và có thể con đã nhận đủ sự hào hứng, không thích thú  điều gì nữa.

Trẻ 4 tháng tuổi

Từ 4 tháng tuổi, bé sẽ phản ứng hào hứng hơn với âm thanh, và có thể mỉm cười khi nghe giọng nói của bạn. Con có thể bắt đầu quan sát miệng bạn một cách chăm chú khi bạn nói và cố gắng bắt chước và thậm chí trẻ có thể bắt đầu phát âm phụ âm như "m" và "b".

Trẻ 6 tháng tuổi

Ở 6 tháng hoặc 7 tháng, con bạn sẽ nhận ra âm thanh đến từ đâu và bé sẽ nhanh chóng quay về nơi phát ra âm thanh.

Trẻ 12 tháng tuổi

Đến khi em bé của bạn 1 tuổi, bé sẽ có thể nhận ra những bài hát yêu thích của bé và con thậm chí còn có thể muốn hát cùng bạn khi bạn ngâm nga những bài hát đó cho con nghe.

Cách giúp con phát triển khả năng nghe

Bạn có thể làm nhiều thứ để giúp bé nhận ra và học những âm thanh mới, hãy thử hát cho con nghe vài bài hát hoặc chơi một vài bản nhạc cho bé nghe.

Ngay từ khi mới sinh, bé đã rất thích nghe giọng nói của bố mẹ rồi đấy!

Em bé của bạn sẽ rất hứng thú với âm thanh của âm nhạc, vì vậy cũng không cần thiết phải giới hạn bé chỉ được nghe các bài hát của trẻ con mà bạn có thể chia sẻ những bài hát yêu thích của bạn với con.

Bạn có thể nhận thấy bé dường như thích thú với các loại âm thanh/tiếng nhạc hơn những thứ khác khi bé bắt đầu phát triển sở thích của chính mình. Âm thanh của chuông gió hoặc đồng hồ tích tắc cũng có thể làm hài lòng em bé của bạn đấy.

Việc đọc cho con của bạn, cho dù bé còn nhỏ, cũng sẽ đem lại nhiều lợi ích, việc nghe bạn nói chuyện cũng sẽ giúp các kỹ năng ngôn ngữ của bé phát triển rất nhanh.

Bạn có thể thay đổi mức độ/tông giọng nói hoặc hát của bạn khi bạn đọc/hát cho bé để làm cho bé thấy vui hơn. Bạn càng nói chuyện và đọc nhiều cho con thì con càng biết được nhiều âm thanh và từ ngữ. Những âm thanh và từ ngữ này sẽ được lưu vào đầu của con và sẽ được bật ra rất nhanh khi con học nói.

Một số vấn đề về thính giác có thể gặp ở trẻ sơ sinh

Con bạn vẫn ngủ ngay cả khi chuông kêu hoặc có tiếng chó sủa. Điều này là bình thường vì lúc đó con đang cần ngủ và đang ngủ rất say.

Nhưng đến khi con bạn tỉnh táo, bé có thể bị giật mình vì những tiếng ồn đột ngột. Con sẽ quay lại với bạn khi nghe giọng nói của bạn và dường như phản ứng bình thường với những âm thanh xung quanh mình. 

Bạn cần lưu ý nếu con bị cảm lạnh hoặc nhiễm trùng tai vì điều này có thể ảnh hưởng đến việc nghe của bé.

Một số bệnh viện sẽ kiểm tra và xét nghiệm thính giác của trẻ ngay sau khi sinh, quá trình này chỉ mất 15 phút và sẽ không gây khó chịu cho con bạn. Nếu bài kiểm tra không cho kết quả rõ ràng, bạn có thể được yêu cầu quay lại để kiểm tra thêm. Kết quả kiểm tra lúc này không hoàn toàn có nghĩa là thính giác của con bạn có vấn đề mà có thể do tai của bé còn nhiều dịch bên trong, chưa ổn định hoặc chỉ tắc nghẽn tạm thời mà thôi.

Nếu kiểm tra cho thấy bé có vấn đề về thính giác, bạn sẽ được mời đến một cuộc đánh giá tiếp theo.

Nếu xét nghiệm thính giác của bé không gây ra vấn đề gì nhưng bạn vẫn lo lắng, hãy yêu cầu bác sĩ hoặc nhân viên y tế kiểm tra lại khả năng nghe của bé.

Rất hiếm trẻ sơ sinh có vấn đề về thính giác, nhưng thỉnh thoảng điều này vẫn có thể xảy ra, đặc biệt nếu trong khi mang bầu, bạn bị mắc một số triệu chứng như:

• Bệnh sởi, toxoplasma hoặc nhiễm vi rút cytomegalo trong thai kỳ.

• Gia đình có tiền sử về mất thính giác hoặc điếc.

• Em bé của bạn bị sinh non hoặc quá nhẹ cân.

Em bé của bạn có thể nhìn thấy từ khi mới chào đời, nhưng lúc đầu, thị lực của con còn khá mờ và tầm nhìn của bé sẽ phát triển dần trong năm đầu tiên. Cho đến khi con bạn được một tuổi, bé sẽ nhìn thấy cả thế giới giống như bố mẹ.

Khi bé phát triển, đôi mắt của bé sẽ thu nhận được rất nhiều thông tin về thế giới xung quanh, nhờ phát triển về thị lực mà con có thể học cách nắm bắt, ngồi, lăn, bò, và đi.

Bố mẹ hãy xem thị lực của con phát triển thế nào qua từng giai đoạn nhé!

Khi còn sơ sinh

Khi sinh ra, tầm nhìn của bé rất mờ nhưng mắt bé vẫn có thể nhận ra ánh sáng, hình dạng và các cử động. Con cũng có xu hướng hướng mắt về phía cửa sổ hoặc các nơi phát ra nguồn sáng. Nếu có ánh sáng đột ngột, mắt con có thể nhấp nháy theo ánh sáng. Bạn có thể nhận thấy con nhìn vẩn vơ, đó là vì con chưa thể nhìn được vào vật gì cụ thể.

Trong tháng đầu tiên, bé chỉ có thể tập trung nhìn với khoảng cách 20-30cm, điều đó có nghĩa là con chỉ thấy được khuôn mặt nào ở gần mắt của mình. Nếu bạn giữ con gần mình, con sẽ thấy mặt bạn và điều này chắc chắn sẽ làm con rất thích thú .

Trẻ 1 tháng tuổi

Mặc dù con không nhìn được khoảng cách xa, nhưng điều đó không quan trọng vì điều con thích thú nhất bây giờ chính là khuôn mặt bạn. Bạn là người gần con nhất, do đó hãy dành thời gian âu yếm và giao tiếp bằng mắt với con và dành cho con thời gian để học thêm về các chức năng này. 

Lúc này con bạn có thể đã biết cách tập trung nhìn vào một thứ gì đó. Điều đó có nghĩa là nếu bạn di chuyển đồ vật trước mặt con, con có thể dõi mắt theo đồ vật đó. Hoặc bạn có thể chơi trò "tiếp xúc mắt" bằng cách đưa mặt mình đến gần mặt con, rồi từ từ di chuyển đầu từ bên này sang bên kia, lúc đó bạn có thể thấy mắt của con sẽ tập trung nhìn vào mắt của bạn. 

Thời gian này, em bé của bạn có thể nhìn thấy màu sắc, nhưng không thể nhận ra sự khác biệt giữa các tông màu tương tự như màu đỏ và cam. Vì thế bạn hãy tìm đồ chơi có màu tương phản như màu đen và trắng hoặc có độ tương phản cao để thu hút sự chú ý của bé.

Trẻ 2-3 tháng tuổi

Sự khác biệt của các màu sắc đang trở nên rõ ràng hơn đối với bé và con bắt đầu phân biệt được các sắc màu tương tự nhau. Con giờ đây thích màu sắc tươi sáng hơn, các loại hình phức tạp và chi tiết cũng sẽ làm con thấy hứng thú. Do đó hãy cho con xem các quyển sách, tranh ảnh hay đồ chơi có màu sắc tươi sáng.

Trẻ 4 tháng tuổi

Bé bắt đầu nhận biết được khoảng cách, đây được gọi là nhận thức sâu. Đồng thời con đã có thể kiểm soát tốt cánh tay, bé có thể nắm được tóc, vòng cổ hoặc đồ chơi trong tầm tay của mình. 

Trẻ 5 tháng tuổi

Con bắt đầu nhìn được những vật nhỏ. Bé cũng có thể nhận ra một đồ vật sau khi chỉ nhìn thấy một phần của đồ vật đó.

Bạn có thể chơi với con các trò chơi đơn giản ví dụ như trò tìm kiếm: Bạn hãy giấu đồ mà con yêu thích (ví dụ gấu bông) nhưng vẫn đề hở một phần và hỏi con "gấu bông đâu rồi, con tìm nó xem nào". Nếu con phát hiện ra, con có thể phát ra những tiếng ê a và vui thích chỉ tay vào đồ mà mình tìm được.

Đến khoảng 9 tháng tuổi, mắt con mới bắt đầu chuyển về màu thực của mắt.

Em bé của bạn cũng có thể bắt chước biểu hiện trên khuôn mặt của bạn, bạn có thể thử các trò chơi đơn giản như phồng má hoặc chu miệng ra phía trước xem con có bắt chước lại được không.

Trẻ 8 tháng tuổi

Tầm nhìn của bé bây giờ rõ ràng hơn, gần giống như của người lớn và bé đã có thể nhìn thấy đồ vật ở khoảng cách xa hơn. Tuy vậy, tầm nhìn ngắn của con vẫn còn tốt hơn tầm nhìn xa, điều đó cũng đủ để con nhận ra người và đồ vật trong căn phòng.

Trẻ 9 tháng tuổi

Đôi mắt của con bắt đầu chuyển về màu thực của mắt do đó bạn có thể thấy những thay đổi của con một cách rõ rệt. Tầm nhìn của con cũng trở nên rõ ràng, sắc nét hơn, do đó con có thể lấy và cầm được các vật nhỏ hoặc chỉ chính xác vào vật mà con muốn.

Trẻ 12 tháng tuổi

Sau 12 tháng, bé có thể nhận ra sự khác biệt giữa gần và xa. Con sẽ có thể nhận ra những người mà mà con biết ở một khoảng cách nhất định.

Một số vấn đề liên quan đến thị lực ở trẻ sơ sinh 

Bé có thể gặp phải các tổn thương bên ngoài nếu bị va chạm, nhiễm bụi, nhiễm trùng do vật lạ chọc vào mắt hoặc bị bỏng nước, các hóa chất bay vào mắt. Những tác động này sẽ ảnh hưởng tới thị lực của bé nếu không được sơ cấp cứu đúng cách và kịp thời. 

Ngoài ra, bé cũng có thể gặp phải một số vấn đề bẩm sinh hoặc nguy cơ bị bệnh bên trong mắt khiến bé bị giảm thị lực, ví dụ như:

• Chứng giảm thị lực: Một hoặc cả hai bên mắt của bé có thể nhìn không rõ. Căn bệnh này thường chỉ xảy ra với một mắt của bé và mắt nhiễm bệnh mờ hẳn so với mắt còn lại. Bệnh hoàn toàn có thể chữa trị được nếu phát hiện ở giai đoạn đầu, nhưng nếu không được điều trị, một mắt kia sẽ không còn có thể phát triển bình thường được nữa. 

• Lẹo mắt: Nếu thấy bờ mi mắt của bé nổi mụn nhỏ, sưng đỏ thì mẹ cần đưa bé đi khám ngay thay vì sử dụng các mẹo dân gian chưa được kiểm chứng. Nếu để lâu và xử lý không đúng cách bệnh có thể nặng thêm và gây ảnh hưởng tới thị lực của trẻ. 

• Lác mắt: Trẻ sơ sinh có thể có vẻ hơi bị lác trong những tháng đầu đời, và thường giảm và hết hẳn hiện tượng này khi được khoảng 3-4 tháng tuổi. Nếu sau thời điểm đó mà trẻ vẫn bị lác mắt thì cha mẹ cần đưa bé tới bác sĩ để được hướng dẫn các bài luyện tập mắt sớm nhất. 

• Viêm tắc tuyến lệ: Viêm tắc tuyến lệ là một trong những khuyết tật chiếm khoảng 6% số trẻ sơ sinh và rất khó phát hiện. Do đó, nếu cha mẹ thấy bé có một trong hai biểu hiện sau thì nên cho bé tới thăm khám bác sĩ sớm để thực hiện thủ thuật thông tắc tuyến lệ hoặc có hướng dẫn cụ thể cho cha mẹ, tránh ảnh hưởng đến thị lực của bé: Biểu hiện thứ nhất là mắt bé lúc nào cũng ướt; biểu hiện thứ hai là mắt hoặc vùng chảy ra nước mắt có dấu hiệu sưng đỏ, nhiễm trùng, mỗi khi ngủ dậy mắt thường có rất nhiều gỉ vàng, ướt, dính quanh mí mắt.

Cũng giống như thể chất, cảm xúc của trẻ cũng phát triển tương ứng với từng giai đoạn lớn lên của trẻ. Ở mỗi giai đọan phát triển cảm xúc, bé lại có cách thể hiện cảm giác của mình khác nhau. 

Trẻ từ 0-6 tháng tuổi 

Khi vừa mới chào đời, mọi giác quan của bé tuy đều đã hoạt động nhưng vẫn còn ở phạm vi hẹp, do đó, sự thể hiện cảm xúc của bé cũng chỉ dừng lại ở những cử chỉ đơn giản và những nhu cầu cơ bản như khóc khi đói, buồn ngủ, khó chịu hay cười khi được ăn no. Lúc này, bé thường thể hiện cảm xúc thân mật với người gần gũi và chăm sóc bé nhiều nhất, còn với những người khác, bé thường chưa có biểu hiện gì khác biệt. 

Khi lớn dần lên, khả năng tiếp nhận âm thanh, mùi vị và hình ảnh thế giới xung quanh của trẻ ngày càng phát triển và hoàn thiện hơn thì khả năng phát triển và thể hiện cảm xúc của bé cũng tăng lên. 

Lúc này tuy bé chưa thể hiện được cảm xúc rõ rệt nhưng bạn vẫn có thể cảm nhận được cảm giác vui, buồn, giận hờn đang dần phát triển của bé thông qua nét mặt, tiếng khóc, tiếng gù gù và cử chỉ hành vi của bé. Bé cũng bắt đầu biết thể hiện cảm xúc với phạm vi đối tượng rộng hơn, ví dụ như thường thân mật và thả lỏng với những người bé “quen mặt”, “quen hơi” và thường thể hiện thái độ lạ lẫm, khó chịu với những người lạ. 

Trẻ từ 6-12 tháng tuổi 

Đây là giai đoạn bé gần như đã hoàn toàn quen với môi trường bên ngoài bụng mẹ và đã bắt đầu thể hiện tình cảm mãnh liệt hơn với những người thân của mình, đặc biệt là với mẹ. Biểu hiện rõ rệt nhất là khi bé bước vào giai đoạn lo sợ xa cách - một thời điểm phát triển cảm xúc vượt bậc của trẻ 6-12 tháng tuổi khi bé bắt đầu học được về khoảng cách, về việc mẹ có thể đi vắng một lúc nhưng mẹ sẽ quay trở lại.
Ở giai đoạn này, bé cũng thể hiện cảm xúc của mình theo những cách phong phú hơn, đồng thời bé cũng biết sợ người lạ hơn và bắt đầu phát triển tình cảm với một vật thân thiết với mình như thú bông hoặc chăn bé thường đắp. 

Trẻ sẽ dần trở nên thân thiết hơn với các đồ vật mình thường dùng.

Sự độc lập của bé theo từng giai đoạn

Khi con còn là một đứa trẻ sơ sinh, con cảm thấy rằng con là một phần của bạn, tuy nhiên khi lớn lên, con bắt đầu nhận ra con là một cá thể độc lập với cơ thể, suy nghĩ, cảm xúc riêng của mình. Từ đó con cũng có cách phát triển sự độc lập của riêng mình.

Trẻ từ 1-6 tháng

Khi con sinh ra, con phụ thuộc và bạn, bạn là chỗ dựa của con và phải một thời gian dài nữa con mới có thể tự lập được. Thời gian này con luôn nghĩ rằng con và bạn là một phần không thể tách rời. 

Ngay từ ban đầu, con chỉ nhận biết được các nhu cầu cơ bản như thức ăn, tình yêu thương và sự chú ý. Nếu con nhận được đầy đủ tình yêu thương và cảm thấy an toàn, con sẽ có thời gian để học cách kiểm soát các hành động của cơ thể hoặc phản xạ thay vì phải lo sợ hay đi tìm cảm giác yêu thương nếu bé bị thiếu thốn.

Một nghiên cứu nổi tiếng cho thấy quá trình để trẻ có thể nhận ra bản thân mình không phải một sớm một chiều. Để nghiên cứu được việc này, các bé đều được đặt trước gương để xem con có thể nhận ra mình trong gương không, nhưng không. Các bé có thể chạm vào hình ảnh của mình trong gương nhưng lại hành động như thế con đang nhìn thấy một em bé khác chứ không phải mình.

Một trong những cách đầu tiên mà con thể hiện các ý muốn hay yêu cầu của bản thân đó là "khóc" để thu hút sự chú ý của ban. Dấu hiệu này cho thấy bé đang ngày càng ý thức được hành vi của mình sẽ ảnh hưởng đến người khác, cụ thể là bạn.

Khi con được 4 hoặc 5 tháng, bạn có thể nhận thấy rằng bé đã bắt đầu nhận thức rõ hơn rằng mình là một người riêng biệt. Con muốn giao tiếp và cảm thấy gần gũi với bạn và sẽ phản ứng lại với giọng nói, nụ cười khi bạn trò chuyện với con.

Trẻ 7-12 tháng

Khoảng 7 tháng, em bé của bạn sẽ nhận ra rằng bạn và con là những người riêng biệt, đây là một bước nhảy vọt lớn về nhận thức xứng đáng để ghi nhớ.

Vì lý do này, con có thể thấy buồn hay khó chịu khi bạn không ở bên cạnh con, ngay cả trong thời gian ngắn, đây gọi là sự lo lắng khi bị xa cách. Ở tuổi này, còn còn quá nhỏ để nhận ra rằng bạn sẽ trở lại với con khi rời xa con trong một khoảng thời gian nào đó, đó là lý do con thấy buồn hay khó chịu khi bạn không ở bên. Khi bạn không ở cạnh con, con sẽ trở nên lo lắng, căng thẳng, bạn có thể thấy con nhìn xung quanh tìm kiếm bạn và ra một số dấu hiệu cần được giúp đỡ hoặc cần được chú ý. 

Trong trường hợp này, nếu bạn có việc phải đi và để con cho người khác chăm sóc bé thì hãy nói lời tạm biệt với con. Trước khi đi, hãy giải thích với con bạn sẽ sớm quay lại, ngay cả khi bạn không chắc con hiểu được những điều bạn nói. Việc lén ra ngoài mà không nói một lời nào với con sẽ càng làm cho con trở nên lo lắng hơn. Vì vậy hãy tạo cho con một phản xạ khi bạn nói tạm biệt và phải đi, con sẽ biết rằng lúc đó mình sẽ không có bạn bên cạnh. Khi bé lớn lên, bé sẽ dần dần trở nên hòa đồng và tự tin hơn và con sẽ học được rằng khi bạn chia tay, đó chỉ là tạm thời mà thôi.

Nếu bạn thường xuyên ở cạnh con, con sẽ mất nhiều thời gian hơn để thể nhận ra sự vắng mặt tạm thời của bạn. Nhưng cũng đừng lo, sẽ đến lúc con nhận ra sự vắng mặt của bạn và biết bạn sẽ quay trở lại. Bạn có thể trấn an con bằng cách đưa cho con vật gì đó quen thuộc mà bạn hay sử dụng, ví dụ như một chiếc khăn mùi xoa, con sẽ vẫn cảm nhận được mùi của bạn trên chiếc khăn và điều này có thể làm con thấy dễ chịu hơn.

Mẹ có biết, trí não của trẻ sẽ tập trung phát triển nhiều nhất trong những năm đầu đời, do đó hơn ai hết, mẹ cần trang bị đầy đủ kiến thức về giai đoạn vàng này của con. 

Hãy cùng xem Tập 14 – “Chế độ dinh dưỡng phát triển trí não toàn diện cho trẻ sau sinh” để để lắng nghe lời khuyên từ Chuyên gia cũng như tìm câu trả lời cho những thắc mắc của mình về chủ đề này nhé:  

- Lợi ích của quá trình Myeline hoá đối với sự phát triển của não bộ trẻ 

- Chế độ dinh dưỡng cần thiết để tăng cường DHA và ARA giúp phát triển trí não toàn diện ở trẻ 

- Chuyên mục "Mẹ hỏi – Chuyên gia trả lời”. 

- Chuyên mục “Đồng hành cùng Mẹ”: Giới thiệu cách chế biến món ăn “Cá hồi sốt mật ong”

-------

Còn kinh nghiệm của các mẹ BiBaBo làm gì? Mẹ cùng chia sẻ với BiBaBo nhé!

- Khi ở bên bé , mẹ nên hát hò cho bé nghe, ngâm thơ, đọc vè cho bé hiểu. Mẹ có thể vừa hát, vừa vuốt ve, vỗ về, ôm ấp, lắc lư bé

- Mẹ có thể nói chuyện, giao tiếp, kể chuyện với bé trong lúc thay tã, tắm, vệ sinh thân thể cho bé. Điều đơn giản nhất là mẹ kể cho bé nghe những điều mà mẹ đang làm cho bé. những gì đang xảy ra xung quanh mà bé có thể chú ý qua lời kể của mẹ

- Đọc sách cho bé nghe

- Khi con băt đầu tạo ra những âm thanh chính thức từ bản thân, mặc dù bạn có thể thấy những âm thanh  vô nghĩa, nhưng đối với bé đó là bước phát triển cực kì quan trọng và thú vị trong quãng đường phát triển của bé, và điều này cần được sự khuyến khích và phát huy. Vì vậy, nên sẵn sang tỏ ra vui vẻ và ngạc nhiên và tán thưởng bé với sự phát triển “ thần kì” này.

Mẹ hãy luôn nhớ rằng, đối với con trẻ, mẹ chính là gương mẫu chuẩn nhất mà con lúc nào cũng noi theo.