Gây tê tủy sống (P1): Quy trình và những đối tượng được phép áp dụng phương pháp gây tê tủy sống khi sinh mổ

Không thể phủ nhận những ưu điểm của phương pháp gây tê tủy sống trong sinh mổ đối với mẹ bầu như giúp mẹ kiểm soát cơn đau tốt hơn, hô hấp bình thường trở lại nhanh hơn, tỉnh táo và ý thức hơn về môi trường xung quanh, khả năng di chuyển sớm hơn sau khi sinh và làm giảm đáng kể các triệu chứng nôn ói. 

Tuy nhiên, phương pháp này cũng kéo theo rất nhiều tác dụng phụ cũng như biến chứng đáng lo ngại cho mẹ bầu ngay sau khi gây tê cũng như về lâu dài sau này.

Mới đây, Bộ Y tế đã ban hành công văn cấm sử dụng phương pháp gây tê tủy sống với các trường hợp sản phụ bị nhau tiền đạo thể trung tâm hoặc bán trung tâm, nhau bong non, tiền sản giật nặng, sản giật,… Lý do là thai phụ mắc tình trạng này có nguy cơ cao gặp tai biến như tắc mạch ối, ngừng tim, rối loạn đông máu, suy đa tạng nếu gây tê tủy sống. Những trường hợp này sẽ đươc áp dụng phương pháp gây mê nội khí quản thay vì gây tê tủy sống.

Tác dụng phụ của việc gây tê tủy sống khi vừa sinh xong

Khoảng thời gian sau khi bác sĩ mổ bắt con, thuốc gây tê sẽ ngấm sâu dần vào cơ thể người mẹ gây ra một số tác dụng phụ như:

Nôn hoặc buồn nôn

Trong những phút đầu tiên sau khi thuốc gây tê tiêm vào cột sống, sản phụ có thể cảm nhận được phản ứng rất nhanh. Những thay đổi đầu tiên có thể thấy là huyết áp giảm. 

Buồn nôn, nôn mửa có thể là dấu hiệu đầu tiên của tác dụng phụ này. Các triệu chứng này cũng có thể kéo dài sau khi thuốc tê đã hết tác dụng.

Ngứa

Khoảng 30 – 40% phụ nữ sau sinh áp dụng phương pháp gây tê tủy sống bị ngứa toàn thân, thay đổi thính lực, tổn thương hệ thần kinh. Nhiều trường hợp nặng còn có thể bị nhiễm trùng quanh cột sống, tê liệt toàn thân.

Ngứa là một trong những phản ứng gây ra do nồng độ thuốc giảm đau được thêm vào trong liều thuốc gây tê tủy sống. Khi thuốc hết tác dụng (khoảng từ 12-24 giờ), tình trạng ngứa cũng giảm xuống. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều mẹ vẫn có tình trạng ngứa nghiêm trọng hơn dù thuốc đã hết tác dụng.

Gây tê tủy sống kéo theo rất nhiều tác dụng phụ cho mẹ bầu.

Sốt

Mặc dù gây tê tủy sống có thể dẫn đến giảm thân nhiệt do sự giãn mạch, tái phân bố nhiệt từ trung tâm ra ngoại biên và mất nhiệt vào môi trường nhưng gây tê tủy sống cũng thường đi kèm với tăng thân nhiệt cao đến 38 độ C.

Điều đáng lo ngại là các bé sơ sinh có mẹ được gây tê tủy sống dễ có khả năng bị xét nghiệm tìm nguyên nhân gây sốt và điều trị bằng kháng sinh, cho dù những em bé này không tăng nguy cơ nhiễm trùng huyết.

Ngoài ra, một số tác dụng phụ thường thấy của thuốc gây tê sau khi gây tê khoảng 30 phút là khiến sản phụ khó thở, khó đi tiểu và đau phần lưng xung quanh vị trí tiêm thuốc gây tê.

Còn có nhiều trường hợp phản ứng khá mạnh với thuốc gây tê sẽ rơi vào tình trạng co giật, hôn mê, rối loạn nhịp tim, suy tuần hoàn. Ở những trường hợp này, các bác sĩ sẽ có những giải pháp cấp cứu kịp thời để không làm ảnh hưởng đến tính mạng của mẹ và thai nhi.

Cũng có nhiều trường hợp, phụ nữ sau sinh trải qua quá trình gây tê sẽ xuất hiện hiện tượng tê chân do tổn thương thần kinh.

Tác dụng phụ của việc gây tê sau sinh một thời gian dài

Tác dụng phụ của thuốc gây tê không chỉ xuất hiện trong vài tuần đầu sau sinh mà còn có thể kéo dài 1 năm, thậm chí vài năm sau sinh. Những tổn thương này có thể phục hồi sau 1 – 12 tuần hoặc có thể trở thành tổn thương vĩnh viễn.

Một số hiện tượng phổ biến mẹ cần lưu ý là:

Đau lưng

Mặc dù đầu kim tiêm vào cột sống không quá to nhưng sản phụ vẫn sẽ có vết bầm tím xung quanh vết tiêm. Ngoài ra, sự giãn dây chằng cũng sẽ khiến sản phụ cảm giác cực kỳ đau lưng, đặc biệt là quanh phần tiêm thuốc tê. Đau lưng hậu sản cũng là một trong những tác dụng phụ kéo dài sau khi sinh mổ.

Có nhiều người đau dữ dội đến mức khó ngồi dậy sau khi nằm hay ngồi chỉ vài phút là đau lưng dù đã sinh xong được một thời gian dài.

Đau lưng là một trong những tác dụng phụ thường gặp nhất đối với mẹ bầu sử dụng phương pháp gây tê tủy sống khi sinh mổ.

Nhức đầu, đau đầu

Đau đầu là tác dụng phụ xuất hiện phổ biến trong gây tê tủy sống, đặc biệt ở người trẻ tuổi và nữ giới. Đau đầu xuất hiện sau gây tê và có thể kéo dài hàng tuần. Nguyên nhân gây đau đầu được giải thích là do sự rò rỉ dịch não tủy qua lỗ thủng màng cứng, làm giảm lớp rào cản đệm của dây thần kinh cảm giác, giãn mạch máu não và tăng áp lực não - tủy.

Những cách làm giảm tác dụng phụ của thuốc gây tê

• Nhiều trường hợp dù đã được gây tê tủy sống nhưng mẹ bầu vẫn có cảm giác đau ở nhiều bộ phận khác nhau. Vì vậy nếu sản phụ cảm thấy đau, hãy nói ngay với kíp mổ để được kiểm tra kịp thời.

• Nằm càng yên càng tốt trong khi bác sĩ tiến hành đặt kim để hạn chế rò rỉ não tủy dẫn đến đau đầu sau này.

• Để tránh những tác dụng phụ không mong muốn xảy ra trong quá trình hậu sinh, sản phụ nên nghỉ ngơi, tập luyện thể thao nhẹ nhàng, tránh ngồi hoặc đứng quá lâu khi xương còn chưa hồi phục sau quá trình gây tê.

• Nếu bị tê chân, các mẹ nên massage chân, uống nhiều nước và vận động nhẹ nhàng. Nếu một thời gian dài không đỡ thì nên có liệu pháp vật lý trị liệu để tránh ảnh hưởng đến cơ xương và tâm lý của người mẹ.