Trong quá trình mang thai, bầu ngực mẹ sẽ thay đổi rất nhiều về kích cỡ. Thế nhưng sau khi sinh thì bầu ngực của mẹ có thể trở lại với kích thước và hình dáng ban đầu hay không, điều đó thì phụ thuộc vào tùy từng mẹ.

Hầu như ngực của các mẹ sẽ to lên 2 cỡ trong suốt quá trình mang thai và cho con bú nhưng chúng sẽ trở về với hình dạng ban đầu sau khoảng một năm sau sinh. Tuy nhiên cũng có một số trường hợp, hình dạng và sự săn chắc của bầu ngực sẽ không trở lại như thời kỳ trước khi mang thai.

Màu sắc của quầng vú có thể thay đổi trước khi mang thai, đậm và sẫm màu hơn, tuy nhiên đó là điều hoàn toàn bình thường, màu sắc của quầng vú sẽ thay đổi để thu hút sự chú ý của trẻ. Các mẹ không nên vì thế mà ngừng cho con bú hay tác động quá nhiều lên núm vú.

Quầng vú mẹ sẽ có những hạt lộm cộm, đó là các lỗ thoát của tuyến dầu giúp tạo mùi hương, dưỡng da, giữ ẩm và tiệt trùng phần đầu vú và quầng vú. Mùi hương đặc thù được tiết ra sẽ giúp bé nhận ra mẹ dễ dàng hơn.

Ngoài ra do bầu ngực chỉ bao gồm các mô mỡ nên khi mang thai và sau sinh, các ống dẫn sữa phát triển khiến ngực giãn nở, căng tức, thậm chí gây rạn da. Trong 6 tuần đầu, ngực mẹ sẽ ở trong tình trạng căng sữa và sữa chảy liên tục do đây là thời gian hormone tạo sữa được kích thích tối đa. Việc ngực bị căng sữa liên tục sau sinh, mẹ cho bé bú không đều 2 bên,…có thể khiến bầu ngực bị biến dạng. Sau 6 tuần đầu, ngực mẹ sẽ mềm đi, không còn bị căng tức nữa, sữa mẹ hoạt động theo cơ chế mới - cơ chế bú hút.

Đặc biệt ở đầu vú là nơi thoát tia sữa được bảo vệ bởi chất dầu tự nhiên tiết ra bởi quầng vú, có nhiều lỗ mở nên rất dễ tổn thương hay nhiễm trùng sau khi sinh. Các mẹ cần biết cách chăm sóc và vệ sinh bầu vú đúng cách.

Đó là những thay đổi của bầu ngực mẹ sau sinh, và tùy cơ thể của từng mẹ mà sự thay đổi có thể khác nhau. Quan trọng là các mẹ cần chăm sóc và vệ sinh đúng cách bầu ngực sau sinh để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.

Khi mang thai đồng nghĩa với việc cơ thể của bạn có rất nhiều những thay đổi rất dễ dàng cảm nhận được, và sự thay đổi của bầu ngực là rõ rệt nhất. Vào những tuần cuối của thai kì, những thay đổi này đôi khi sẽ làm mẹ hơi khó chịu đấy.

1. Kích thước

Khi thai kỳ bắt đầu phát triển mạnh thì núi đôi cũng lớn dần lên rõ rệt. Mẹ sẽ dễ dàng nhận thấy kích thước ngực có thể tăng thêm đến 1-2 cm và việc thay đổi size áo ngực thường xuyên là rất cần thiết. 

Gần đến những ngày sinh nở, ngực sẽ không ngừng phát triển cùng với sự to lên của bụng bầu và vì thế nên mẹ bầu sẽ có cảm giác nặng nề hơn.

2. Màu sắc nhũ hoa

Màu sắc nhũ hoa thời gian này thường có màu hồng nâu. Nguyên nhân là do việc lưu thông máu trong thời gian mang thai tăng lên đáng kể ở bộ phận này. Sẽ có thêm những nốt da gà nhỏ nổi xung quanh quầng núi đôi. Đây là nơi sản xuất các tia sữa và giúp bé dễ dàng ti mẹ hơn, nhất là khi mới chào đời.

3. Rò rỉ sữa non

Thời gian này, nhiều mẹ còn thấy xuất hiện sữa non nữa. Chất lỏng màu vàng nhạt chính là sữa non chứa đầy đủ chất dinh dưỡng và rất giàu kháng thể dành cho trẻ sơ sinh.

Tuyến sữa trong bầu ngực mẹ bầu sẽ thay đổi từng ngày.

4. Những dấu hiệu đáng lo ngại, mẹ cần tham khảo ý kiến bác sĩ ngay!

Núm ti ẩn

Trong một số trường hợp, núm ti có thể ẩn vào trong và điều này sẽ gây những rắc rối nghiêm trọng khi bắt đầu thời kỳ nuôi con bằng sữa mẹ. Vì vậy, nếu mẹ nhận thấy núm ti mình có dấu hiệu phẳng hoặc ẩn vào bên trong, nên trao đổi với bác sĩ để được sử dụng những dụng cụ kéo núm ti ra.

Ngực bị căng sữa

Hiện tượng này thường xảy ra vào tháng cuối thai kỳ và giai đoạn cho con bú. Thời gian này, cơ thể mẹ đang trong quá trình sản xuất sữa nhiều và chúng có thể gây ra hiện tượng căng sữa. Lúc này, mẹ bầu có thể sử dụng cách chườm đá lạnh và massage bằng vòi hoa sen nước ấm.

Viêm núi đôi

Tình trạng bệnh này có thể phát triển trong thời gian mang thai và sau sinh. Dấu hiệu của bệnh là núi đôi đau đớn và căng tức. Căn bệnh này thường có nguyên nhân do nhiễm trùng và phải được điều trị bằng thuốc kháng sinh. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được chữa trị bệnh kịp thời.

Những tuần cuối thai kì mẹ nên đặc biệt chăm sóc bầu ngực cẩn thận, nếu có gì bất thường thì cần tham vấn ý kiến bác sĩ trực tiếp khám thai cho mẹ để chuẩn bị cho con nguồn sữa dồi dào khi chào đời nhé.

Bầu vú mẹ là nơi sản sinh ra nguồn sữa mẹ thơm ngon và dinh dưỡng cho con. Làm thế nào để duy trì ổn định nguồn sữa ấy, làm thế nào để đảm bảo chất lượng sữa cho con bú luôn là tốt nhất, làm thế nào nếu gặp phải tình trạng tắc sữa, mất sữa,…là những vấn đề khiến tất cả mẹ sữa trên thế giới đau đầu.

Điều đầu tiên mẹ phải làm trước khi đi giải đáp những câu hỏi trên đó là tìm hiểu về cấu tạo bầu vú mẹ. Khi mẹ có kiến thức, hiểu biết về bầu vú mẹ thì những thắc mắc trên sẽ được giải đáp rất rõ ràng.

Cấu tạo bên ngoài bầu vú

Bên ngoài của bầu vú mẹ gồm có các bộ phận:

- Da (dưới da là lớp mỡ đệm): Có nhiệm vụ tạo độ êm và đàn hồi cho bầu vú để chứa toàn bộ hệ thống cấu trúc và tuyến vú bên trong nở ra hay thu lại theo từng giai đoạn. Độ đàn hồi và dẻo dai của làn da này là rất quan trọng, cần được chăm sóc đúng cách.

- Đầu ti (núm vú - nipple): Là nơi thoát tia sữa, được bảo vệ bởi chất dầu tự nhiên tiết ra bởi quầng vú. Đầu ti có nhiều lỗ mở, do đó rất nhạy cảm, dễ bị tổn thương, dễ nhiễm trùng, cần tránh tác động hay kích thích trực tiếp vào đầu ti.

- Quầng vú (areola): Là phần da màu tối hơn xung quanh đầu ti thu hút sự chú ý của bé, có những hạt là những túi tinh dầu li ti dưỡng da và bảo vệ đầu ti và quầng vú, tinh dầu cũng có mùi hương đặc thù để bé nhận ra mẹ. Dưới quầng vú, cách chân ti 1.5cm là nơi ống dẫn sữa phình ra to nhất để chứa sữa cho bé "vắt" bằng lưỡi và môi khi bú mẹ, ở đây cũng có đầu dây thần kinh kích thích hormone tiết sữa.

Cấu tạo bên trong bầu vú

- Mô: Bên trong bầu vú có ba loại mô: Mô tuyến, mô sợi (bao gồm dây chằng) và mô mỡ. Tỷ lệ tương đối của các loại mô thay đổi theo độ tuổi, chu kỳ kinh nguyệt, tuần của thai kỳ, và tình trạng dinh dưỡng.

- Cơ ngực + xương sườn, xương đòn gánh: Bầu vú chỉ có các mô mỡ, mô sợi, mô tuyến và không có cơ để tự nâng đỡ. Tuy nhiên, phía trong cùng trước lá phổi là một dàn xương và cơ chắc chắn giúp nâng đỡ 2 bầu vú trong các thời kỳ phát triển và thay đổi.

- Dây chằng (cooper ligaments/ suspensory ligaments/ fibercollagenous septa): Là một hệ thống sợi collagen bắt đầu từ xương đòn gánh, đan kết như một cái rổ nằm dưới da của cả bầu vú, nâng đỡ toàn bộ cấu trúc và tạo hình cho bầu vú.

- Mạch thoát bạch huyết (lymphatic drainage): Mỗi vú có nhiều đường mạch thoát bạch huyết với nhiều hạch ở vùng dưới ngực gần xương đòn và nách, tạo bạch cầu bảo vệ cơ thể.

- Dây thần kinh (nerve): Dây thần kinh ở vú phát sinh từ các chi nhánh của 4, 5 và 6 dây thần kinh liên sườn. Chi nhánh thấp nhất của các dây thần kinh liên sườn thứ 4 nhạy cảm nhất ở quầng vú ở vào khoảng vị trí 5 giờ ở ngực bên trái và vị trí 7 giờ trên ngực phải . Quầng vú là phần nhạy cảm nhất của vú, nhạy cảm ngày càng tăng khi sinh con.

- Mạch máu: Hệ thống mạch máu và khả năng cung cấp chất cho tuyến vú cũng quan trọng như sự luân chuyển máu trong dây nhau để nuôi thai nhi. "Động mạch trong vú" cung cấp 60% -70%, và "động mạch dọc bên vú" cung cấp 30% - 40% lượng máu cần thiết cho tuyến vú, đặc biệt cho quá trình trao đổi chất và tạo sữa trong tuyến vú.

- Mô mỡ: Ở 3 vị trí chính là ngay bên dưới da, mỏng nhất ở vùng gần núm vú, mô mỡ giữa các mô tuyến khác và mô mỡ sát cơ ngực. Số mỡ trong vú cũng như trong người khác nhau giữa người này và người khác, và thay đổi tùy theo sự thay đổi.

Cấu trúc tuyến vú (mammary gland)

- Nang sữa, túi nhỏ tạo sữa (nhà máy sữa - alveoli): Bao gồm rất nhiều các tế bào tạo sữa (lactocyte) và tạo sữa dưới tác động của hormone tạo sữa prolactin - sữa được tạo từ các tế bào sữa được chứa trong nang sữa.

- Bao nang (myoepithelial cell): Là tế bào dạng lưới, bao quanh mỗi nang sữa và co thắt để sữa bị đẩy sữa từ nang sữa vào ống dẫn sữa dưới tác động của hormone oxytocin. Đôi khi sữa được tạo, nhưng nang sữa không vắt (vì thiếu hocmon oxytocin), sữa không chảy vào ống dẫn sữa được, dẫn đến hiện tượng cương sữa (sờ thấy rõ các cục nang sữa căng cứng).

- Ống dẫn sữa (duct, ductules): Có nhiệm vụ nhận sữa từ các nang sữa, có khoảng 20 ống dẫn sữa. Khoang phình (lactiferous) là phần phình to của ống dẫn dưới quầng vú, cách chân ti khoảng 1.5cm, là nơi sữa được trữ tạm (ngắn hạn) trước khi được vắt/ hút ra ngoài

- Đầu thoát sữa (openning) là điểm kết thúc của ống sữa nơi đầu ti, mỗi bầu vú có khoảng 20 ống sữa nên có khoảng 20 lỗ thoát.

(Nguồn tham khảo: Betibuti)

Bầu vú của mẹ sinh ra là để tạo sữa cho con bú và nuôi con bú mẹ. Với phụ nữ, vòng 1 là bộ phận vừa rất nhạy cảm lại vừa dễ bị tổn thương bởi vì vòng 1 là bộ phận duy nhất trên cơ thể không được cấu tạo từ những bó cơ như các bộ phận khác mà chủ yếu từ mô mỡ và tuyến sữa. Ngoài yếu tố di truyền, việc chăm sóc bầu vú sẽ có những ảnh hưởng và tác không nhỏ đến kích thước và sức khỏe của bộ ngực. 

Một số mẹ bầu thường truyền tai nhau rằng: Không được động chạm gì đến bầu vú trong thai kỳ vì động tác này kích thích tử cung co bóp dễ gây sinh non. Vì thế nên nhiều mẹ lo sợ và không dám động chạm hay vệ sinh gì cho bầu vú khiến nhiều tế bào chết, chất bẩn cứng bám vào đầu ti gây khó khăn cho việc thông các tia sữa. Tuy nhiên đây lại là quan niệm sai lầm. Bầu vú mẹ cần được chăm sóc đúng cách từ thai kỳ cho đến khi cho con bú rồi cai sữa và sau cai sữa, tương tự như các bộ phận khác của cơ thể.

Lợi ích khi chăm sóc bầu vú mẹ đúng cách

- Chăm sóc bầu vú đúng cách giúp mẹ giữ được hình dáng và độ đầy của bầu vú mẹ.

- Đầu ti thụt sẽ được khôi phục 

- Da đầu vú và quầng vú sẽ mịn màng và mềm hơn

- Làn da bầu vú cũng mịn màng hơn, giữ được độ đàn hồi lâu dài

- Cơ cấu nâng đỡ và cấu trúc ngực được giữ gìn

- …

Tác hại khi bầu vú mẹ không được bảo vệ và chăm sóc

- Chăm sóc bầu vú không đúng cách sẽ gây các tổn thương đến với bầu vú, khiến bầu vú bị teo nhỏ, nhão và chảy xệ.

- Nguy cơ mắc các bệnh như viêm tuyến vú, tắc tia sữa, nứt núm vú, áp - xe vú…

- Không ngoại trừ nguy cơ ung thư vú

- …

Bầu ngực là bộ phận mẹ cần chăm sóc đặc biệt trong thai kì, sau khi sinh và cả khi đã cai sữa cho con.

Các lưu ý chăm sóc và vệ sinh bầu vú cơ bản

- Chỉ nên vệ sinh bầu vú bằng nước sạch. Tránh bôi trực tiếp xà phòng hay nước tắm lên núm vú, các hóa chất này có thể làm mất các chất nhầy tự nhiên của da, khiến núm vú trở nên khô và nứt nẻ. Không nên chà xát mạnh vùng núm vú khi tắm rửa.

- Luôn rửa sạch tay trước khi chạm vào vú.

- Thay tấm lót sữa thường xuyên để núm vú được khô ráo. Núm vú ẩm ướt là môi trường tốt để vi khuẩn phát triển và khiến da bị phân hủy. Không nên dùng các tấm lót sữa có lớp lót nylon vì dễ gây ẩm ướt.

- Sau mỗi cữ bú, mẹ có thể vắt một chút sữa lên núm vú và quầng sẫm xung quanh núm để bảo vệ da. Sữa có tác dụng làm ẩm da và tạo rào cản chống nhiễm trùng. Đợi núm vú khô rồi mới mặc áo nịt ngực.

- Lựa chọn áo ngực thích hợp để “núi đôi” được nâng đỡ vừa phải, tránh bị xệ hoặc bị tổn thương.

Với những lợi ích và tác hại được liệt kê ra ở trên, Bibabo tin rằng mẹ đã hiểu tại sao việc chăm sóc bầu vú lại quan trọng như vậy. Hãy trân trọng bầu vú của chính mình và bầu sữa của con, mẹ nhé!